Ø Białko w DZM
Kategoria badań: BADANIA Z MOCZU, CHOROBY NEREK
Krótko o badaniu
Białko w dobowej zbiórce moczu, oznaczenie przydatne w diagnostyce chorób nerek. Oznaczenie białka w dobowej zbiórce moczu (DZM), stosowane jest rutynowo po uzyskaniu niskododatnich wyników testów w przypadkowej porcji moczu, odpowiadających wydalaniu z moczem białka w ilości ok. 150-200 mg na dobę, lub u osób z rozpoznaną proteinurią. Badanie głównie dotyczy oznaczenia albuminy, gdyż wykazuje niewielką czułość w stosunku do innych białek, jak wolne lekkie łańcuchy (białko Bence-Jones), hemoglobina i białka cewkowe (tubularne). Przy normie do 150 mg albuminy wydalanej w ciągu doby, badanie daje wynik dodatni w przypadku ok. 300 mg albuminy na dobę. Ilość ta odpowiada makroalbuminurii lub istotnej klinicznie proteinurii. Wyniki fałszywie zawyżone uzyskuje się w przypadku osób, które otrzymały jodowany kontrast w okresie poprzedzających 24 godzin, w moczu o silnie zasadowym pH i moczu skażonym niektórymi środkami dezynfekującymi. Wyniki fałszywie ujemne dotyczą białek niealbuminowych. Ze względu na ilość białka wydalanego z moczem w ciągu doby wyróżnia się białkomocz znikomy (do 500 mg), białkomocz mierny (500-3500 mg) i znaczny (powyżej 3500 mg). Wykrywanie proteinurii (albuminurii) jest pierwszym objawem choroby nerek, poprzedzającym objawy kliniczne. Jednocześnie może być objawem parafizjologicznym, jak białkomocz ortostatyczny, białkomocz związany z gorączką, wysiłkiem fizycznym, stresem, towarzyszący chorobom układu moczopłciowego (np. choroby prostaty i schorzenia ginekologiczne, np. wypadanie pochwy), towarzyszący chorobom serca, gammapatiom, rabdomiolizie oraz białkomocz idiopatyczny. Wymienione przypadki powodują na ogół proteinurię łagodną (białkomocz znikomy). DZM wymaga zebrania całości moczu oddanego w ciągu 24 godzin. Pojemnik z moczem powinien być przechowywany w lodówce. Przed wykonaniem zbiórki należy upewnić się, czy wymagane jest dodanie do pojemnika środków konserwujących i jakich należy unikać.
Ø Glukoza w DZM
Krótko o badaniu
Glukoza w DZM, badanie wykonywane w diagnostyce cukrzycy i nieprawidłowości funkcjonowania nerek.
Glukoza w dobowej zbiórce moczu (DZM). Oznaczenie glukozy w moczu jest wykonywane przy okazji ogólnego badania moczu. Za fizjologiczne przyjmuje się stężenie niewykrywalne lub niskie. Glukoza staje się wykrywalna w moczu (cukromocz, glikosuria) w przypadku stężenia glukozy w krwi, które przekroczyło zdolność nerek do resorpcji przefiltrowanej glukozy. Na ogół sytuacja taka następuje, gdy stężenie glukozy we krwi wynosi 10-11 mmol/l. Wraz z wiekiem i nasilającym się uszkodzeniem nerek oraz u niektórych osób chorych na cukrzycę próg cukrowy nerek podnosi się i cukromocz nie jest stwierdzany nawet przy stężeniu glukozy w krwi dochodzącym do 12-15 mmol/l. Ze względu na mechanizmy prowadzące do cukromoczu rozróżnia się łagodny cukromocz: typu A: spowodowany obniżeniem progu nerkowego i obniżeniem maksymalnej resorpcji glukozy; typu B- spowodowany obniżonym progiem nerkowym przy prawidłowej resorpcji glukozy; typu C – spowodowany całkowitym brakiem resorpcji glukozy; cukromocz w przebiegu cukrzycy; cukromocz w cukrzycy ciężarnych (dotyczący 5-10% wczesnych ciąży) oraz cukromocz w spowodowany martwicą kanalików proksymalnych nerki w zespole Fanconiego. Zwiększone wydalanie glukozy z moczem może się być spowodowane przez niektóre leki i estrogeny.
Ø Wapń w DZM
Krótko o badaniu
Test stosowany u chorych na hiperkalcemię i kamicę nerkową. Wapń w dobowej zbiórce moczu (DZM). Pomiar wapnia w moczu (w próbce przygodnej lub zbiórce dobowej, DZM) jest stosowany w przypadku osób chorych na hiperkalcemię i kamicę nerkową. Zwiększona podaż wapnia w diecie u ludzi zdrowych zwiększa poziom wapnia o 5-10%. Poziom wapnia w moczu wzrasta wraz ze spożyciem jonów sodu, gdyż nasilona filtracja sodu hamuje cewkową resorpcję zwrotną wapnia. Stężenie wapnia wzrasta również w lecie wraz ze wzrostem poziomu witaminy D, wzmagającej wchłanianie wapnia w jelitach. Oznaczenia wapnia w dobowej zbiórce moczu zalecane jest ze względu na dobowe wahania poziomu wapnia dochodzące do 30 procent. Alternatywnie można mierzyć stosunek wapń w moczu:kreatynina i wtedy stosunek 0,4 mmol/mmol odpowiada wydaleniu z moczem w ciągu doby 7,5 mmol wapnia. Ilość wapnia wydalonego w moczu wyższa niż 7,5 mmol jest charakterystyczna dla hiperkalcemii spowodowanej nadczynnością przytarczyc, litymi nowotworami złośliwymi, szpiczakiem, przedawkowaniem dziennym witaminy D. Nasilone wydalanie wapnia z moczem towarzyszy również podwyższonemu uwalnianiu wapnia z kości u chorych unieruchomionych i u osób z zaburzeniami wchłaniania cewkowego. Stwierdzane jest również po kuracji steroidami, lekami odwaniającymi, hormonem wzrostu, witaminą D. Przed przystąpieniem do 24 h zbiórki moczu, należy zgłosić się do Punktu Pobrań po odbiór stabilizatora. Stabilizator: 6N HCl, przechowywany w oznakowanych probówkach szklanych w objętości 10 ml, stosowany jest w proporcji: 10 ml (zawartość jednej probówki) na 1 l moczu. Stabilizator powinien być dodawany do naczynia zwierającego pierwszą porcję zebranego moczu.
Przygotowanie do badania
Przeprowadzenie dobowej zbiórki moczu (DZM). W dniu poprzedzającym badanie należy przygotować naczynie o objętości 2-3 litrów z dopasowaną zakrętką i podziałką umożliwiającą odczyt objętości. Zbiórkę dobową rozpoczyna się rano (przykładowo o 6:00), od drugiej dziennej porcji moczu (pierwszą należy odrzucić). Stabilizator (1 fiolka 10 ml 6N HCl) wlewany jest do pojemnika, w którym znajduje się porcja moczu rozpoczynająca zbiórkę. Gdy zebrana objętość moczu przekracza 1 l, do naczynia wlewana jest kolejna 10 ml porcja stabilizatora. Oczekiwane pH stabilizowanego moczu wynosi około 2. Mocz zbierany jest przez 24 h. Ostatnią porcję zbiórki stanowi pierwsza porcja porannego moczu z dnia następnego. Zbierany mocz przechowywać w chłodnym miejscu. Po zakończeniu zbiórki zmierzyć całkowitą objętość zebranego moczu. Po dokładnym wymieszaniu całości odlać porcję moczu do jednorazowego Pojemnika na mocz z nakrętką. W opisie pojemnika uwzględnić: imię i nazwisko badanego; czas rozpoczęcia i zakończenia zbiórki; całkowitą objętość zebranego moczu. Istotne jest odnotowanie użycia stabilizatora moczu: DZM + HCl. Próbkę dostarczać do laboratorium w możliwie najkrótszym czasie.
Ø Fosfor nieorganiczny w DZM
Krótko o badaniu
Fosfor nieorganiczny
w dobowej zbiórce moczu (DZM), badanie pomocne w różnicowaniu przyczyn
hipofosfatemii. Pomiar stężenia fosforanów (ogólny symbol PO4) w dobowej
zbiórce moczu (DZM) jest pomocny w ustaleniu, czy niskie stężenie fosforanów w
krwi (hipofosfatemia) wynika z utraty fosforanów przez nerki (na przykład w
nadczynności przytarczyc, czy upośledzeniu funkcji cewek nerkowych), czy też
niskie stężenie fosforanów ma inne przyczyny (komórkowy wychwyt fosforu lub
upośledzone wchłanianie fosforu w jelitach). Hipofosfatemia w ciężkiej postaci
czterokrotnie zwiększa ryzyko śmierci chorych leczonych na oddziałach
intensywnej opieki medycznej. W ustalonej hipofosfatemii zależnej
od pracy nerek, dzienne wydzielanie fosforanów w moczu powinno być
mniejsze niż 3,3 mmola na dobę (100 mg na dobę). Stosowane jest
również oznaczanie frakcyjnego wydalania fosforanów, wyliczane ze stężeń
fosforanów w moczu i surowicy oraz stężeń kreatyniny w moczu i
surowicy. Frakcyjne wydalanie fosforanów z moczem powinno być mniejszy niż 5%
(zakres 5-20%) o ile nie zależy do przyczyn nerkowych.
Przed przystąpieniem do 24 h zbiórki moczu, należy zgłosić się do Punktu Pobrań
po odbiór stabilizatora. Stabilizator: 6N HCl, przechowywany w oznakowanych
probówkach szklanych w objętości 10 ml, stosowany jest w proporcji: 10 ml
(zawartość jednej probówki) na 1 l moczu. Stabilizator powinien być dodawany do
naczynia zwierającego pierwszą porcję zebranego moczu.
Przygotowanie do badania
Przeprowadzenie dobowej zbiórki moczu (DZM). W dniu poprzedzającym badanie należy przygotować naczynie o objętości 2-3 litrów z dopasowaną zakrętką i podziałką umożliwiającą odczyt objętości. Zbiórkę dobową rozpoczyna się rano (przykładowo o 6:00), od drugiej dziennej porcji moczu (pierwszą należy odrzucić). Stabilizator (1 fiolka 10 ml 6N HCl) wlewany jest do pojemnika, w którym znajduje się porcja moczu rozpoczynająca zbiórkę. Gdy zebrana objętość moczu przekracza 1 l, do naczynia wlewana jest kolejna 10 ml porcja stabilizatora. Oczekiwane pH stabilizowanego moczu wynosi około 2. Mocz zbierany jest przez 24 h. Ostatnią porcję zbiórki stanowi pierwsza porcja porannego moczu z dnia następnego. Zbierany mocz przechowywać w chłodnym miejscu. Po zakończeniu zbiórki zmierzyć całkowitą objętość zebranego moczu. Po dokładnym wymieszaniu całości odlać porcję moczu do jednorazowego Pojemnika na mocz z nakrętką. W opisie pojemnika uwzględnić: imię i nazwisko badanego; czas rozpoczęcia i zakończenia zbiórki; całkowitą objętość zebranego moczu. Istotne jest odnotowanie użycia stabilizatora moczu: DZM + HCl. Próbkę dostarczać do laboratorium w możliwie najkrótszym czasie.
Ø Magnez w DZM
Krótko o badaniu
Magnez w dobowej zbiórce moczu (DZM), oznaczanie pomocne w diagnostyce przyczyn niedoborów magnezu w organizmie i przyczyn hypomagnezemii. Magnez (Mg++) jest jonem istotnym dla prawidłowego przebiegu wielu reakcji enzymatycznych. Oznaczanie magnezu w surowicy wykonywane w celu wykazania niedoboru – hypomagnezemii, jest wykonywane w przypadku: niedożywienia i alkoholizmu, terapii cytostatykami i diuretynami, zaburzeń stężenia wapnia i potasu, w cukrzycy i po transplantacji nerki. Ze względu na to, że jedynie 1% Mg pozostaje w płynach ustrojowych, oznaczenie magnezu w surowicy nie odzwierciedla statusu magnezu w organizmie. Wśród przyczyn obniżonego poziomu magnezu w surowicy wymieniane są przyczyny wiążące się z patologiami nerek: chronicznym zapaleniem miedniczek nerkowych, zapaleniem kłębuszków nerkowych, ostrą martwicą cewek nerkowych, stanem po transplantacji nerki. Braki magnezu wpływają na nieprawidłowe przewodnictwo nerwowe w mięśniach i sercu, skurcze mięśni, arytmię serca itd. Pomiar magnezu uwalnianego do moczu jest stosowny przede wszystkim u osób z potwierdzoną hypomgnezemią. Stężenie magnezu w moczu mniejsze niż 0,5 mmol/l sugeruje inne niż nerkowe przyczyny hypomagnezemii, wydalanie magnezu z moczem w ilości większej niż 1 mmol na dobę sugeruje nerkową genezę hypomagnezemii. Pomocne jest również oznaczanie frakcyjnego wydalania magnezu, wyliczane ze stężeń magnezu w moczu i surowicy i stężeń kreatyniny w moczu i surowicy. Wydalanie frakcyjne magnezu przekraczające 2%, przy niskim stężeniu magnezu w surowicy, sugeruje nerkowe przyczyny hypmagnezemii. Przed przystąpieniem do 24 h zbiórki moczu, należy zgłosić się do Punktu Pobrań po odbiór stabilizatora. Stabilizator: 6N HCl, przechowywany w oznakowanych probówkach szklanych w objętości 10 ml, stosowany jest w proporcji: 10 ml (zawartość jednej probówki) na 1 l moczu. Stabilizator powinien być dodawany do naczynia zwierającego pierwszą porcję zebranego moczu.
Przygotowanie do badania
Przeprowadzenie dobowej zbiórki moczu (DZM). W dniu poprzedzającym badanie należy przygotować naczynie o objętości 2-3 litrów z dopasowaną zakrętką i podziałką umożliwiającą odczyt objętości. Zbiórkę dobową rozpoczyna się rano (przykładowo o 6:00), od drugiej dziennej porcji moczu (pierwszą należy odrzucić). Stabilizator (1 fiolka 10 ml 6N HCl) wlewany jest do pojemnika, w którym znajduje się porcja moczu rozpoczynająca zbiórkę. Gdy zebrana objętość moczu przekracza 1 l, do naczynia wlewana jest kolejna 10 ml porcja stabilizatora. Oczekiwane pH stabilizowanego moczu wynosi około 2. Mocz zbierany jest przez 24 h. Ostatnią porcję zbiórki stanowi pierwsza porcja porannego moczu z dnia następnego. Zbierany mocz przechowywać w chłodnym miejscu. Po zakończeniu zbiórki zmierzyć całkowitą objętość zebranego moczu. Po dokładnym wymieszaniu całości odlać porcję moczu do jednorazowego Pojemnika na mocz z nakrętką. W opisie pojemnika uwzględnić: imię i nazwisko badanego; czas rozpoczęcia i zakończenia zbiórki; całkowitą objętość zebranego moczu. Istotne jest odnotowanie użycia stabilizatora moczu: DZM + HCl. Próbkę dostarczać do laboratorium w możliwie najkrótszym czasie.
Ø Mocznik w DZM
Krótko o badaniu
Mocznik w dobowej zbiórce moczu (DZM), oznaczenie przydatne w kontroli funkcjonowania nerek i określeniu równowagi białkowej organizmu. Mocznik powstaje w wątrobie jako uboczny produkt metabolizmu białek. Jest najważniejszą formą wydalania białka u ludzi i ssaków. W nerkach podlega procesowi filtracji kłębuszkowej oraz sekrecji i reabsorpcji w kanalikach nerkowych. Jego stężenie zależy w większym stopniu od metabolizmu, poziomu nawodnienia i równowagi jonowej niż stężenie kreatyniny. Badanie mocznika w moczu jest jednym z oznaczeń wykonywanych w ramach ogólnego badania moczu. Mocznik w moczu stanowi zasadniczą część azotu pozabiałkowego i jest uwzględniany w wyliczaniu bilansu azotowego. Oznaczenie mocznika w moczu wykonuje się w celu kontroli pracy nerek i określenia równowagi białkowej organizmu. W tych sytuacjach należy uwzględniać podaż białka w diecie. Znacznie częściej badaniu i interpretacji poddaje się jednak oznaczenie mocznika w surowicy krwi. Oznaczenie w moczu jest bardziej miarodajne w przypadku zbiórki dobowej, lecz może być wykonywane również w próbce przypadkowej. Podniesione stężenie mocznika może być skutkiem ostrej lub przewlekłej niewydolności nerek, wysokobiałkowej diety, utrudnionego odpływu moczu i spadku przepływu nerkowego, a także ciężkich urazów tkanek i oparzeń. Obniżony poziom mocznika może wiązać się z niskobiałkową dietą, niedożywieniem, zespołem złego wchłaniania, ciążą, chorobami wątroby lub poliurią (wydzielanie powyżej 2 litrów moczu na dobę).
Ø Kreatynina w DZM
Krótko o badaniu
Kreatynina w dobowej zbiórce moczu (DZM), oznaczenie stosowane w określaniu przesączania kłębuszkowego nerek oraz jako oznaczanie pomocnicze przy pomiarach stężenia innych substancji oznaczanych w moczu i surowicy. Kreatynina jest produktem metabolizmu białek, nieenzymatycznego rozpadu fosforanu kreatyny. Jest obok mocznika jednym z dwu najważniejszych azotowych metabolitów przemian białkowych wydalanych przez nerki w moczu. Ilość wydalanej w ciągu doby kreatyniny zależy od masy ciała i płci i jest zmienna osobniczo. Dzienne wydalenie kreatyniny wynosi ok. 0,2 mmol/kg wagi ciała w przypadku szczupłego mężczyzny i ok. 0,15 mmol/kg w przypadku kobiet do 50 roku życia (czyli od 5 do 15 mmol/dobę w przypadku kobiet i od 5 do 25 mmol/dobę w przypadku mężczyzn). Jest wyższe u osób o silnej muskulaturze oraz osób spożywających duże ilości gotowanego mięsa. Ze względu na przesączanie w kłębuszkach nerkowych, oznaczenie kreatyniny w DZM wykorzystywane jest do oceny wielkości przesączania kłębuszkowego (GFR), stanowiąc tym samym jeden z głównych biochemicznych markerów monitorowania pracy nerek. Pomiar kreatyniny w DZM (w ciągu 24 godzin) jest dokonywany również przy oznaczeniu klirensu kreatyniny oraz przy oznaczeniach w DZM szeregu analitów, jak hormony i metale ciężkie, których ilości odnoszone są do równocześnie oznaczonego stężenia kreatyniny jako markera wydolności nerek. W przypadku prawidłowo dokonywanej zbiórki moczu, zmienność oznaczeń kreatyniny w DZM wynosi ok. 10%, a praktycznie bywa znacznie wyższa, co rzutuje na pomiar wspomnianych analitów oznaczonych równolegle. Stężenia kreatyniny oznaczane w próbkach przypadkowych różnią się istotnie od stężeń określonych w DZM, jednakże stężenie kreatyniny mniejsze niż 1,8 mmol/l świadczy już o rozcieńczeniu moczu wodą.
Ø Sód i potas w DZM
Krótko o badaniu
Sód i potas w dobowej zbiórce moczu, DZM, oznaczenie stosowane w diagnostyce zaburzeń gospodarki elektrolitowej organizmu. Wydalanie sodu (Na+) i potasu (K+) w moczu jest zjawiskiem złożonym, zależnym zarówno od ich podaży w diecie jak i funkcji wydalniczej nerek. W stanie równowagi wodno-elektrolitowej ustroju dobowe wydalanie Na+ i K+ w przybliżeniu odpowiada dobowej podaży w diecie i podlega regulacji przez mechanizmy neurohormonalne, wśród których zasadniczą rolę odgrywa układ renina – angiotensyna – aldosteron (RAA). Dobowe wydalanie K+ w moczu u osób z prawidłowym stężeniem K+ we krwi odzwierciedla podaż w diecie. Oznaczenie K+ w moczu przydatne jest w przypadku nieprawidłowego poziomu K+ w surowicy z nieustalonych powodów. Hypokalemia jest stwierdzana, gdy ilość wydalanego z moczem K+ utrzymuje się na poziomie 20-30 mmol na dobę (przy zakresie referencyjnym 35-90 mmol na dobę) lub gdy w próbce przypadkowej moczu stężenie K+ spada poniżej 20 mmol/l. Poziom K+ w moczu może być niski w przypadku odwodnienia i obniżonego stężenia sodu w moczu, mimo wysokiego aldosteronu. Niski poziom K+ w moczu, przy prawidłowej objętości moczu i prawidłowym poziomie sodu, może wynikać z: niskiej podaży K+ w diecie, utraty z powodu biegunki i środków przeczyszczających, wymiotów (np. bulimii), zmian na poziomie komórkowym wywołanych lekami, insuliną i diuretkami. Przyczyny nadmiernej utraty K+ z moczem i hypokalemii dotyczą: pierwotnej nadczynności kory nadnerczy (zespół Cushinga, zespół Conna), wtórnego hiperaldosteronizmu, niedoborów magnezu, niewydolności cewkowej nerek, diurezy osmotycznej, stosowania leków (diuretyków, glikokortykoidów, wysokich dawek antybiotyków). W warunkach prawidłowych i przewlekłych chorobach nerek hyperkalemia powinna być równoważona przez wydalanie K+ w moczu. W przypadku odwodnienia poziom wydalania Na+ w moczu pozostaje stały (10 mmol na dobę) wskutek zwiększenia wydzielania aldosteronu. Oznaczenie Na+ w moczu jest istotne w przypadku osób z hiponatremią. Niskie wydalanie do moczu (<20 mmol/l) sugeruje zmniejszenie perfuzji nerek i utrzymywanie poziomu Na+ (w odwodnieniu, zespole nerczycowym, marskości, zawale serca). Stężenie Na+ w moczu większe niż 20 mmol/l stwierdzane jest w przypadku zespołu niewłaściwego uwalniania wazopresyny, SIADH ( ang. syndrome of inappropriate antidiuretic hormone hypersecretion), stosowania diuretyków, niewydolności nadnerczy, nerkowego zespołu utraty soli. W stanach odwodnienia niski poziom Na+ w moczu (<20 mmol/l) świadczy o prawidłowym zatrzymywaniu soli. Jednakże poziom Na+ w moczu może być myląco wysoki (>40 mmol/l) w przypadku uszkodzenia cewek nerkowych, stosowania diuretyków, niewydolności nadnerczy, u chorych z konieczną utratą Na+: z metaboliczną zasadowicą, przyjmujących niektóre rodzaje penicylin, z nadmierną utratą jonów chloru. W przypadku różnicowania cewkowego uszkodzenia nerek i przednerkowej niewydolności oblicza się frakcjonowane wydalanie Na+ w moczu z równania uwzględniającego stężenia jonów Na+w moczu i surowicy oraz stężeń kreatyniny w moczu i surowicy.
Ø Chlorki w DZM
Krótko o badaniu
Oznaczenie chlorków (Cl-) w dobowej zbiórce moczu (DZM), stosowane jest w badaniu równowagi elektrolitowej i kwasowo-zasadowej oraz w monitorowaniu leczenia tych zaburzeń. Wynik podawany jest w mmol chlorku na dobę. Cl- jest głównym anionem płynu pozakomórkowego, jego stężenie zależy głównie od podaży Cl- w diecie oraz utraty Cl- w moczu lub z wydzielinami i wydalinami przewodu pokarmowego. Stężenie Cl- jest skorelowane ze stężeniem jonów sodowych (Na+) – zmiany stężenia Na+ pociągają zmiany stężenia Cl-. Oba jony powinny być oznaczane równocześnie, gdyż, przykładowo, stężenie Cl- może być uznane za wysokie, gdy towarzyszy niskiemu stężeniu Na+. Znajomość stężenia obu jonów jest również konieczna do obliczenia luki anionowej. Stężenie Cl- wykazuje natomiast odwrotną zależność od drugiego ważnego anionu – dwuwęglanu, HCO3-. Stężenie Cl- wzrasta wraz ze spadkiem stężenia dwuwęglanu np. w przypadku biegunki, a jest niskie przy nadmiarze dwuwęglanu, w przypadku wymiotów. Pomiar Cl- w moczu jest wykonywany zamiast oznaczenia Na+ w moczu u chorych podejrzanych o odwodnienie. Stężenie Cl- w moczu mniejsze niż 25 mmol/l świadczy o zatrzymywaniu jonów przez nerkę. Wydalenie jonów sodowych i chlorkowych w moczu powinno być proporcjonalne. Jednakże oznaczenie Cl- jest bardziej wiarygodne w przypadku metabolicznej zasadowicy w gwałtownych wymiotach (nadmierna utrata Na+ z HCO3- w moczu zasadowym) i przy podawaniu leków z ujemnym ładunkiem. Spadek stężenia Cl- następuje: w przypadku wymiotów, drenażu soku żołądkowego, przy stosowania diuretyków, w zasadowicy metabolicznej. Do wzrostu stężenia dochodzi m.in. w hipernatremii i kwasicy metabolicznej, głównie pochodzenia kanalikowego.
Ø Kwas moczowy w DZM
Krótko o badaniu
Kwas moczowy w dobowej zbiórce moczu, DZM, oznaczenie przydatne w diagnostyce kamicy nerkowej, zaburzeń metabolicznych i zaawansowanej dny moczanowej. Kwas moczowy jest produktem rozpadu zasad purynowych adeniny i guaniny kwasów nukleinowych (DNA i RNA). Jedna trzecia puli kwasu moczowego w krwi pochodzi z diety, reszta ma pochodzenie endogenne, będąc produktem tkanek organizmu. Gwałtowny rozpad tkanek w wyniku lizy nowotworu lub rabdomiolizy (uszkodzenia tkanki mięśniowej) powoduje gwałtowny wzrost stężenia kwasu moczowego, prowadzącego do uszkodzenia nerek. Kwas moczowy jest wydalany głównie przez nerki i w niewielkiej ilości do wnętrza jelit. Wydalenie kwasu moczowego przez nerki może być zaburzone przez kwasicę metaboliczną. Ilość kwasu moczowego wydalanego z moczem zależy od ilości puryn i białka w diecie oraz od endogennej nadprodukcji związanej z metabolizmem zasad purynowych (dotyczy to 20 % chorych na hiperurikemię). Kliniczne znaczenie ma pomiar ilości kwasu moczowego w DZM w przypadku diagnostyki kamicy nerkowej: przy przypadku stężenia > 6,5 mmol/dobę częstość kamicy dochodzi do 50% (wielkości prawidłowe są mniejsze niż 3,6 mmol/dobę); w przypadku młodych osób z przypadkiem dny moczanowej w rodzinie oraz w przypadku konieczności rozpoznania diety zbyt bogatej w puryny. Niskie wydalenie kwasu moczowego z moczem może być spowodowane: dietą, deficytem kwasu foliowego, zatruciem ołowiem, leczeniem allopurynolem, warunkowanymi genetycznie zaburzeniami metabolizmu, nadmiarem wydalanej witaminy C. Oznaczenie kwasu moczowego nie jest przydatne w początkowej fazie dny moczanowej.
Ø Białko w moczu
Krótko o badaniu
Oznaczenie białka w przypadkowej porcji moczu jest badaniem przesiewowym w diagnostyce chorób nerek, gdyż białko w moczu (proteinuria) w podniesionym stężeniu jest pierwszym objawem dysfunkcji nerek, poprzedzającym objawy kliniczne. Badanie głównie dotyczy oznaczenia albuminy, gdyż wykazuje niewielką czułość w stosunku do innych białek, jak wolne lekkie łańcuchy (białko Bence-Jones), hemoglobina i białka cewkowe (tubularne). Przy normie do 150 mg albuminy wydalanej w ciągu doby, badanie daje wynik dodatni w przypadku ok. 300 mg albuminy na dobę, a wynik nisko dodatni przy wydalaniu w zakresie ok. 150-200 mg na dobę. Niskododatni lub dodatni wynik stanowi wskazanie do oznaczenia proteinurii w dobowej zbiórce moczu (DZM). Wyniki fałszywie zawyżone uzyskuje się w przypadku osób, które otrzymały jodowany kontrast w okresie poprzedzających 24 godzin, w moczu o silnie zasadowym pH lub skażonym niektórymi środkami dezynfekującymi. Wyniki fałszywie ujemne dotyczą białek niealbuminowych. Ze względu na ilość białka wydalanego z moczem w ciągu doby wyróżnia się białkomocz znikomy (do 500 mg), białkomocz mierny (500-3500 mg) i znaczny (powyżej 3500 mg). Wykrywanie proteinurii (albuminurii) jest pierwszym objawem choroby nerek, poprzedzającym objawy kliniczne. Jednocześnie może być objawem parafizjologicznym, jak białkomocz ortostatyczny, białkomocz związany z gorączką, wysiłkiem fizycznym, stresem, towarzyszący chorobom układu moczopłciowego (np. choroby prostaty i schorzenia ginekologiczne, np. wypadanie pochwy), towarzyszący chorobom serca, gammapatiom, rabdomiolizie oraz białkomocz idiopatyczny. Wymienione przypadki powodują na ogół proteinurię łagodną (białkomocz znikomy) i na ogół nie są wykrywane w teście przesiewowym.
Ø Glukoza i ketony w moczu, jakościowo
Krótko o badaniu
Jakościowe oznaczenie glukozy i ketonów w moczu jest przydatne w diagnostyce i monitorowaniu cukrzycy i niektórych patologii metabolizmu węglowodanów i lipidów. Obecność glukozy w moczu może być spowodowana wysokim stężeniem glukozy we krwi (glukozuria hiperglikemiczna) lub obniżoną zdolnością resorpcji glukozy w nerkach (tubulopatia proksymalna), porównaj badanie 276. Obecność związków ketonowych (ciał ketonowych) w moczu jest wyrazem zwiększenia ich stężenia we krwi na skutek zaburzenia gospodarki węglowodanowej i/lub lipidowej. Ketony stanowią dla wielu rodzajów tkanek alternatywne do glukozy źródło energii w przypadku głodzenia i stresu katabolicznego. Lipoliza peryferycznego zapasu tłuszczu prowadzi do powstawania kwasów tłuszczowych, które w wątrobie ulegają przemianie albo do trójglicerydów albo, po utlenieniu, do ketonów, uwalnianych do krążenia. W jakościowych testach w moczu oznacza się dwa główne ciała ketonowe: acetylooctan i beta-hydroksymaślan oraz aceton. Nieznaczny wzrost ketonów w moczu obserwuje się w przypadku głodzenia i ostrej choroby, diety bogato tłuszczowej i zasobnej w białko ale ubogiej w węglowodany, w przypadku ciąży, niewyrównanej cukrzycy typu , w chorobie alkoholowej towarzyszącej niedożywieniu i związanej z intensywnymi wymiotami, w przypadku wrodzonych chorób metabolicznych. W przypadku osób z hipoglikemią brak ketonów w moczu może sugerować nieprawidłowe działanie insuliny.
Ø Wapń w moczu
Krótko o badaniu
Oznaczenie wapnia w przypadkowej próbce moczu, stosowane jest we wstępnej diagnostyce hiperkalcemii i kamicy nerkowej. Pomiar wapnia w moczu (w próbce przygodnej lub zbiórce dobowej, DZM) jest stosowany w przypadku osób chorych na hiperkalcemię i kamicę nerkową. Zwiększona podaż wapnia w diecie u ludzi zdrowych zwiększa poziom wapnia o 5-10%. Poziom wapnia w moczu wzrasta wraz ze spożyciem jonów sodu, gdyż nasilona filtracja sodu hamuje cewkową resorpcję zwrotną wapnia. Stężenie wapnia wzrasta również w lecie wraz ze wzrostem poziomu witaminy D, wzmagającej wchłanianie wapnia w jelitach. Oznaczenia wapnia w dobowej zbiórce moczu zalecane jest ze względu na dobowe wahania poziomu wapnia dochodzące do 30 procent. Alternatywnie można mierzyć stosunek wapń w moczu:kreatynina i wtedy stosunek 0,4 mmol/mmol odpowiada wydaleniu z moczem w ciągu doby 7,5 mmol wapnia. Ilość wapnia wydalonego w moczu wyższa niż 7,5 mmol jest charakterystyczna dla hiperkalcemii spowodowanej nadczynnością przytarczyc, litymi nowotworami złośliwymi, szpiczakiem, przedawkowaniem dziennym witaminy D. Nasilone wydalanie wapnia z moczem towarzyszy również podwyższonemu uwalnianiu wapnia z kości u chorych unieruchomionych i u osób z zaburzeniami wchłaniania cewkowego. Stwierdzane jest również po kuracji steroidami, lekami odwaniającymi, hormonem wzrostu, witaminą D.
Ø Fosfor nieorganiczny w moczu
Krótko o badaniu
Pomiar stężenia fosforanów (ogólny symbol PO4) w moczu – w próbce przypadkowej, a przede wszystkim w dobowej zbiórce moczu, DZM jest pomocny w ustaleniu, czy niskie stężenie fosforanów w krwi (hipofosfatemia) wynika z utraty fosforanów przez nerki (na przykład w nadczynności przytarczyc, czy upośledzeniu funkcji cewek nerkowych), czy też niskie stężenie fosforanów ma inne przyczyny (komórkowy wychwyt fosforu lub upośledzone wchłanianie fosforu w jelitach). Hipofosfatemia w ciężkiej postaci czterokrotnie zwiększa ryzyko śmierci chorych leczonych na oddziałach intensywnej opieki medycznej. W ustalonej hipofosfatemii zależnej od pracy nerek, dzienne wydzielanie fosforanów w moczu powinno być mniejsze niż 3,3 mmola na dobę (100 mg na dobę). Stosowane jest również oznaczanie frakcyjnego wydalania fosforanów (wymagana doborowa zbiórka), wyliczane ze stężeń fosforanów w moczu i surowicy oraz stężeń kreatyniny w moczu i surowicy.
Ø Magnez w moczu
Krótko o badaniu
Magnez w przypadkowej próbce mocz, oznaczenie stosowane we wstępnej diagnostyce przyczyn niedoborów magnezu w organizmie i przyczyn hypomagnezemii. Magnez (Mg++) jest jonem istotnym dla prawidłowego przebiegu wielu reakcji enzymatycznych. Oznaczanie magnezu w surowicy wykonywane w celu wykazania niedoboru – hypomagnezemii, jest wykonywane w przypadku: niedożywienia i alkoholizmu, terapii cytostatykami i diuretynami, zaburzeń stężenia wapnia i potasu, w cukrzycy i po transplantacji nerki. Ze względu na to, że jedynie 1% magnezu pozostaje w płynach ustrojowych, oznaczenie magnezu w surowicy nie odzwierciedla statusu magnezu w organizmie. Wśród przyczyn obniżonego poziomu magnezu w surowicy wymieniane są przyczyny wiążące się z patologiami nerek: chronicznym zapaleniem miedniczek nerkowych, zapaleniem kłębuszków nerkowych, ostrą martwicą cewek nerkowych, stanem po transplantacji nerki. Braki magnezu wpływają na nieprawidłowe przewodnictwo nerwowe w mięśniach i sercu, skurcze mięśni, arytmię serca itd. Pomiar magnezu uwalnianego do moczu jest stosowny przede wszystkim u osób z potwierdzoną hypomgnezemią. Stężenie magnezu w moczu mniejsze niż 0,5 mmol/l sugeruje inne niż nerkowe przyczyny hypomagnezemii. W celu ustalenia ilości magnezu wydalanego z moczem stosuje się pomiar magnezu w dobowej zbiórce moczu (DZM) – badanie 279. Wydalanie magnezu z moczem w ilości większej niż 1 mmol na dobę sugeruje nerkową genezę hypomagnezemii.
Ø Mocznik w moczu
Krótko o badaniu
Mocznik w przypadkowej próbce moczu jest oznaczeniem przydatnym głównie w kontroli funkcjonowania nerek. Mocznik powstaje w wątrobie jako uboczny produkt metabolizmu białek. Jest najważniejszą formą wydalania białka u ludzi i ssaków. W nerkach podlega procesowi filtracji kłębuszkowej oraz sekrecji i reabsorpcji w kanalikach nerkowych. Jego stężenie zależy w większym stopniu od metabolizmu, poziomu nawodnienia i równowagi jonowej niż stężenie kreatyniny. Badanie mocznika w moczu jest jednym z oznaczeń wykonywanych w ramach ogólnego badania moczu. Mocznik w moczu stanowi zasadniczą część azotu pozabiałkowego i jest uwzględniany w wyliczaniu bilansu azotowego. Oznaczenie mocznika w moczu wykonuje się w celu kontroli pracy nerek i określenia równowagi białkowej organizmu. W tych sytuacjach należy uwzględniać podaż białka w diecie. Znacznie częściej badaniu i interpretacji poddaje się jednak oznaczenie mocznika w surowicy krwi. Oznaczenie w moczu jest bardziej miarodajne w przypadku zbiórki dobowej, lecz może być wykonywane również w próbce przypadkowej. Podniesione stężenie mocznika może być skutkiem ostrej lub przewlekłej niewydolności nerek, wysokobiałkowej diety, utrudnionego odpływu moczu i spadku przepływu nerkowego, a także ciężkich urazów tkanek i oparzeń. Obniżony poziom mocznika może wiązać się z niskobiałkową dietą, niedożywieniem, zespołem złego wchłaniania, ciążą, chorobami wątroby lub poliurią (wydzielanie powyżej 2 litrów moczu na dobę).
Ø Kreatynina w moczu
Krótko o badaniu
Oznaczenie kreatyniny w przypadkowej próbce moczu jest oznaczeniem stosowanym w określaniu pracy nerek oraz jako oznaczanie pomocnicze przy pomiarach stężenia innych substancji oznaczanych w moczu i surowicy. Kreatynina jest produktem metabolizmu białek, nieenzymatycznego rozpadu fosforanu kreatyny. Jest obok mocznika jednym z dwu najważniejszych azotowych metabolitów przemian białkowych wydalanych przez nerki w moczu. Stanowi tym samym jeden z głównych biochemicznych markerów monitorowania pracy nerek. Ilość wydalanej w ciągu doby kreatyniny zależy od masy ciała i płci i jest zmienna osobniczo. Dzienne wydalenie kreatyniny wynosi ok. 0,2 mmol/kg wagi ciała w przypadku szczupłego mężczyzny i ok. 0,15 mmol/kg w przypadku kobiet do 50 roku życia (czyli od 5 do 15 mmol/dobę w przypadku kobiet i od 5 do 25 mmol/dobę w przypadku mężczyzn). Jest wyższe u osób o silnej muskulaturze oraz osób spożywających duże ilości gotowanego mięsa. Ze względu na przesączanie w kłębuszkach nerkowych, oznaczenie kreatyniny w przypadkowej próbce moczu może być wykorzystane do wstępnej oceny funkcjonowania nerek. Oznaczenia stężenia kreatyniny w przypadkowych próbkach moczu, są szczególnie istotne w sytuacjach, kiedy są wykonywane rutynowo dla relatywizacji wykonywanych równolegle oznaczeń, np. stosunku albumina/kreatynina u cukrzyków. Stężenia kreatyniny oznaczane w próbkach przypadkowych różnią się istotnie od stężeń określonych w DZM, jednakże stężenie kreatyniny mniejsze niż 1,8 mmol/l świadczy już o rozcieńczeniu moczu wodą.
Ø Kwas moczowy w moczu
Krótko o badaniu
Kwas moczowy w przypadkowej próbce moczu, jest oznaczeniem wstępnym przydatnym w diagnostyce kamicy nerkowej, zaburzeń metabolicznych i zaawansowanej dny moczanowej. Kwas moczowy jest produktem rozpadu zasad purynowych adeniny i guaniny kwasów nukleinowych (DNA i RNA). Jedna trzecia puli kwasu moczowego w krwi pochodzi z diety, reszta ma pochodzenie endogenne, będąc produktem tkanek organizmu. Gwałtowny rozpad tkanek w wyniku lizy nowotworu lub rabdomiolizy (uszkodzenia tkanki mięśniowej) powoduje gwałtowny wzrost stężenia kwasu moczowego, prowadzącego do uszkodzenia nerek. Kwas moczowy jest wydalany głównie przez nerki i w niewielkiej ilości do wnętrza jelit. Wydalenie kwasu moczowego przez nerki może być zaburzone przez kwasicę metaboliczną. Ilość kwasu moczowego wydalanego z moczem zależy od ilości puryn i białka w diecie oraz od endogennej nadprodukcji związanej z metabolizmem zasad purynowych (dotyczy to 20 % chorych na hiperurikemię). Pomiar kwasu moczowego w przypadkowej próbce moczu nie pozwala na rozróżnienie stanu, w którym mamy do czynienia z nadmiernym wytwarzaniem kwasu moczowego od stanu obniżonego wydalania. Kliniczne znaczenie ma pomiar ilości kwasu moczowego w DZM w przypadku diagnostyki kamicy nerkowej: przy przypadku stężenia > 6,5 mmol/dobę częstość kamicy dochodzi do 50% (wielkości prawidłowe są mniejsze niż 3,6 mmol/dobę); w przypadku młodych osób z przypadkiem dny moczanowej w rodzinie oraz w przypadku konieczności rozpoznania diety zbyt bogatej w puryny. Niskie wydalenie kwasu moczowego z moczem może być spowodowane: dietą, deficytem kwasu foliowego, zatruciem ołowiem, leczeniem allopurynolem, warunkowanymi genetycznie zaburzeniami metabolizmu, nadmiarem wydalanej witaminy C. Oznaczenie kwasu moczowego nie jest przydatne w początkowej fazie dny moczanowej.
Ø Sód i potas w moczu
Krótko o badaniu
Sód i potas w przypadkowej próbce moczu, obok pomiaru obu jonów w dobowej zbiórce moczu, DZM jest stosowane w diagnostyce zaburzeń gospodarki elektrolitowej organizmu. Wydalanie sodu (Na+) i potasu (K+) w moczu jest zjawiskiem złożonym, zależnym zarówno od ich podaży w diecie jak i funkcji wydalniczej nerek. W stanie równowagi wodno-elektrolitowej ustroju dobowe wydalanie Na+ i K+ w przybliżeniu odpowiada dobowej podaży w diecie i podlega regulacji przez mechanizmy neurohormonalne, wśród których zasadniczą rolę odgrywa układ renina – angiotensyna – aldosteron (RAA). Dobowe wydalanie K+ w moczu u osób z prawidłowym stężeniem K+ we krwi odzwierciedla podaż w diecie. Oznaczenie K+ w moczu przydatne jest w przypadku nieprawidłowego poziomu K+ w surowicy z nieustalonych powodów. Hypokalemia jest stwierdzana, gdy ilość wydalanego z moczem K+ utrzymuje się na poziomie 20-30 mmol na dobę (przy zakresie referencyjnym 35-90 mmol na dobę) lub gdy w próbce przypadkowej moczu stężenie K+ spada poniżej 20 mmol/l. Poziom K+ w moczu może być niski w przypadku odwodnienia i obniżonego stężenia sodu w moczu, mimo wysokiego aldosteronu. Niski poziom K+ w moczu, przy prawidłowej objętości moczu i prawidłowym poziomie sodu, może wynikać z: niskiej podaży K+ w diecie, utraty z powodu biegunki i środków przeczyszczających, wymiotów (np. bulimii), zmian na poziomie komórkowym wywołanych lekami, insuliną i diuretkami. Przyczyny nadmiernej utraty K+ z moczem i hypokalemii dotyczą: pierwotnej nadczynności kory nadnerczy (zespół Cushinga, zespół Conna), wtórnego hiperaldosteronizmu, niedoborów magnezu, niewydolności cewkowej nerek, diurezy osmotycznej, stosowania leków (diuretyków, glikokortykoidów, wysokich dawek antybiotyków). W warunkach prawidłowych i przewlekłych chorobach nerek hyperkalemia powinna być równoważona przez wydalanie K+ w moczu. W przypadku odwodnienia poziom wydalania Na+ w moczu pozostaje stały (10 mmol na dobę) wskutek zwiększenia wydzielania aldosteronu. Oznaczenie Na+ w moczu jest istotne w przypadku osób z hiponatremią. Niskie wydalanie do moczu (<20 mmol/l) sugeruje zmniejszenie perfuzji nerek i utrzymywanie poziomu Na+ (w odwodnieniu, zespole nerczycowym, marskości, zawale serca). Stężenie Na+ w moczu większe niż 20 mmol/l stwierdzane jest w przypadku zespołu niewłaściwego uwalniania wazopresyny, SIADH ( ang. syndrome of inappropriate antidiuretic hormone hypersecretion), stosowania diuretyków, niewydolności nadnerczy, nerkowego zespołu utraty soli. W stanach odwodnienia niski poziom Na+ w moczu (<20 mmol/l) świadczy o prawidłowym zatrzymywaniu soli. Jednakże poziom Na+ w moczu może być myląco wysoki (>40 mmol/l) w przypadku uszkodzenia cewek nerkowych, stosowania diuretyków, niewydolności nadnerczy, u chorych z konieczną utratą Na+: z metaboliczną zasadowicą, przyjmujących niektóre rodzaje penicylin, z nadmierną utratą jonów chloru.
Ø Chlorki w moczu
Krótko o badaniu
Oznaczenie chlorków (Cl-) w przypadkowej próbce moczu, stosowane jest w badaniu równowagi elektrolitowej i kwasowo-zasadowej oraz w monitorowaniu leczenia tych zaburzeń. Wynik podawany jest w mmol chlorku na litr. Cl- jest głównym anionem płynu pozakomórkowego, jego stężenie zależy głównie od podaży Cl- w diecie oraz utraty Cl- w moczu lub z wydzielinami i wydalinami przewodu pokarmowego. Stężenie Cl- jest skorelowane ze stężeniem jonów sodowych (Na+) – zmiany stężenia Na+ pociągają zmiany stężenia Cl-. Oba jony powinny być oznaczane równocześnie, gdyż, przykładowo, stężenie Cl- może być uznane za wysokie, gdy towarzyszy niskiemu stężeniu Na+. Znajomość stężenia obu jonów jest również konieczna do obliczenia luki anionowej. Stężenie Cl- wykazuje natomiast odwrotną zależność od drugiego ważnego anionu – dwuwęglanu, HCO3-. Stężenie Cl- wzrasta wraz ze spadkiem stężenia dwuwęglanu np. w przypadku biegunki, a jest niskie przy nadmiarze dwuwęglanu, w przypadku wymiotów. Pomiar Cl- w moczu jest wykonywany zamiast oznaczenia Na+ w moczu u chorych podejrzanych o odwodnienie. Stężenie Cl- w moczu mniejsze niż 25 mmol/l świadczy o zatrzymywaniu jonów przez nerkę. Wydalenie jonów sodowych i chlorkowych w moczu powinno być proporcjonalne. Jednakże oznaczenie Cl- jest bardziej wiarygodne w przypadku metabolicznej zasadowicy w gwałtownych wymiotach (nadmierna utrata Na+ z HCO3- w moczu zasadowym) i przy podawaniu leków z ujemnym ładunkiem. Spadek stężenia Cl- następuje: w przypadku wymiotów, drenażu soku żołądkowego, przy stosowania diuretyków, w zasadowicy metabolicznej. Do wzrostu stężenia dochodzi m.in. w hipernatremii i kwasicy metabolicznej, głównie pochodzenia kanalikowego.
Ø Amylaza w moczu
|
Kategoria badań: |
BADANIA Z MOCZU, CHOROBY PRZEWODU POKARMOWEGO, CHOROBY TRZUSTKI |
Krótko o badaniu
Kliniczne zastosowanie pomiarów w moczu alfa-amylazy, produkowanej głównie w trzustce i śliniankach, polega na różnicowaniu ostrego zapalenia trzustki od innych przyczyn ostrego brzucha. W ostrym zapaleniu trzustki aktywność amylazy w krwi gwałtownie wzrasta w ciągu 24-48 godzin i normalizuje się po 3-4 dniach od ustąpienia objawów. Istotny diagnostycznie jest trzykrotny wzrost amylazy, a mimo tego za wartość decyzyjną przyjmuje się wzrost o 50%, co osłabia swoistość i czułość diagnostyczną oznaczenia. α -Amylaza w moczu ulega podwyższeniu równolegle do zwiększonej aktywności enzymu w surowicy, aczkolwiek, szczególnie w stanach ostrych, można oczekiwać przesunięć w czasie ocenianych na 6-12 godzin. Wzrost amylazy jest istotny klinicznie również w chorobach przewodów wyprowadzających trzustki, uszkodzeniach mechanicznych trzustki, ostrych stanach związanych z przewodami żółciowymi, zwiększoną przepuszczalnością jelitową i innych. Równoległego wzrostu nie obserwuje się w przypadku niewydolności nerek i w przypadku makroamylasemii. Obniżenie alfa amylazy w moczu przy przewlekłej hiperamylazemii wskazuje na występowanie makroamylazy we krwi, która nie przechodzi do moczu. W przypadku diagnostyki makroamylasemii stężenie amylazy w moczu odnosi się do kreatyniny.
Ø Albumina w DZM
Krótko o badaniu
Pomiar albuminy w dobowej zbiórce moczu w celu określenia albuminurii, wykonywany jako badanie przesiewowe w kierunku niewydolności nerek m.in. u chorych na nadciśnienie i cukrzycę. Ilość albuminy w moczu, albuminuria, jest wskaźnikiem wydolności nerek. Pomiar ilości albuminy traktowany jest jako badanie przesiewowe w kierunku niewydolności nerek u chorych na choroby przewlekłe: nadciśnienie i cukrzycę typu I i II wiążących się z ryzykiem niewydolności nerek. Prawidłowa ilość albuminy w moczu (normoalbuminuria), określana na podstawie ilościowego pomiaru stężenia albuminy w próbce moczu z dobowej zbiórki, wyrażona ilością wydalonej albuminy – AER (ang. albumin excretion rate) wynosi < 30 mg/24 h, co odpowiada wydalaniu albuminy z prędkością < 20 µg/min. lub wskaźnikowi albumina/kreatynina, ACR (ang. albumin/creatinine ratio) <30 mg/g kreatyniny. Mikroalbuminurią nazywany jest stan, w którym umiarkowanie podniesionym stężeniom albuminy w moczu nie towarzyszą widoczne objawy nefropatii. Mikroalbuminurię charakteryzuje AER w zakresie 30-300 mg/24h, wydalanie albuminy z prędkością 20 – 200 µg/min. i ACR 30-300 mg/g kreatyniny. Mikroalbuminuria jest wczesnym wskaźnikiem niewydolności nerek, poprzedzającym o nawet kilka lat objawy kliniczne uszkodzenia nerek. U chorych na cukrzycę i nadciśnienie obecność mikroalbuminurii jest czynnikiem ryzyka rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego. Wskazuje się również na ryzyko rozwoju chorób sercowo-naczyniowych u osób bez cukrzycy i nadciśnienia. Wzrost mikroalbuminurii podczas pierwszych 48 godzin po przyjęciu do oddziału intensywnej opieki wskazuje na zwiększone ryzyko ostrej niewydolności oddechowej, zespołu niewydolności wielonarządowej i zejścia śmiertelnego. W przypadku pomiarów albuminy w pojedynczej próbce (porannego moczu), wykazanie mikroalbuminurii wymaga wykrycia zwiększonego wydalania albuminy przynajmniej w dwóch z trzech próbek moczu, po wykluczeniu zakażeń, ostrych kryzysów metabolicznych i proteinurii. U chorych na cukrzycę, monitorowanych w kierunku mikroalbuminurii, należy rozważyć obecność innych stanów mogących zwiększyć wydalanie albuminy z moczem, takich, jak: choroby nerek niezwiązane z cukrzycą, zanieczyszczenie moczu krwią menstruacyjną lub wydzieliną pochwową, niekontrolowane nadciśnienie, zakażenie dróg moczowych, niekontrolowana cukrzyca, współistniejące choroby, ciężki wysiłek fizyczny.
Przygotowanie do badania
Przed badaniem unikać intensywnego wysiłku fizycznego. Nie wykonywać badania w trakcie zakażenia dróg moczowych.
Możliwe przyczyny odchyleń od normy
Wzrost: cukrzyca, nefropatia cukrzycowa, nadciśnienie tętnicze, znaczny wysiłek fizyczny, choroby nerek, zakażenie dróg moczowych, niewydolność wielonarządowa, niewydolność oddechowa.
Ø Liczba Addisa
Krótko o badaniu
Ocena dobowej utraty elementów morfotycznych krwi z moczem. Badanie przeprowadza się w celu ilościowej oceny składników osadu moczu: krwinek białych, krwinek czerwonych, wałeczków. Stosowane jest w diagnostyce chorób nerek i ocenie skuteczności leczenia. Pojawienie się zwiększonej ilości krwinek czerwonych w moczu zwykle wiąże się ze stanami zapalnymi dróg moczowych, zakażeniami, kamieniami nerek i pęcherza, nowotworami dróg moczowych lub urazami miednicy, nerek i pęcherza. W przypadku erytrocytów, poza określeniem ilości, ocenia się również ich wygląd mikroskopowy. Zwiększona ilość białych krwinek (leukocyturia) najczęściej związana jest z infekcją dróg moczowych. Podwyższona ilość wałeczków wiąże się ze schorzeniami nerek, przy czym charakter struktur i komórek, które budują wałeczki może wskazywać na rodzaj patologii. Zwiększona ilość wałeczków szklistych – glikoproteinowych odlewów kanalików nerkowych – spowodowana jest zwykle odwodnieniem, ćwiczeniami fizycznymi lub lekami diuretycznymi. Wałeczki tłuszczowe, świadczące o obecności lipidów w moczu, zwykle występują w przebiegu zespołu nerczycowego. Wałeczki erytrocytarne – są związane z krwawieniami do kanalików nerkowych (np. w toczniu nerkowym, w nefropatii IgA, zespole Goodpasture). Wałeczki nabłonkowe, zbudowane z komórek kanalików nerkowych, odzwierciedlają uszkodzenie kanalików nerkowych (np. w martwicy kanalików nerkowych). Obecność wałeczków woskowych związana jest z przewlekłą niewydolnością nerek. Wałeczki leukocytarne są najczęściej związane ze śródmiąższowymi chorobami nerek (śródmiąższowe zapalenie, odmiedniczkowe zapalenie nerek, miąższowe infekcje). Wałeczki ziarniste są niecharakterystyczne dla schorzeń i są spotykane w różnych patologiach nerek.
Przygotowanie do badania
24 lub 12 godzinna zbiórka moczu dokonywana przez badanego. Konieczność odstawienia niektórych leków i zachowania określonej diety przed wykonaniem badania należy do decyzji lekarza.
Czynniki mogące mieć wpływ na wynik badania
Zasadowe pH moczu dyskwalifikuje próbkę pod kątem badania.
Możliwe przyczyny odchyleń od normy
Wzrost: choroby nerek, rak nerek, rak pęcherza, załamanie kości miednicy, kamienie nerkowe, niewydolność nerek, infekcje nerek i dróg moczowych, uraz nerek, choroba policystycznych nerek, zabiegi w drogach moczowych, powiększona prostata, leki, hemofilia (i inne choroby przebiegające z krwawieniem), niskie stężenia płytek, toczeń nerkowy, zespół Goodpasture, martwica kanalików nerkowych, ziarniniakowatość Wegenera, zapalenie kłębuszkowe nerek, post-streptokokowe zapalenie kłębuszków nerkowych.
Ø Wskaźnik albumina/kreatynina w moczu (ACR)
Krótko o badaniu
Ilość albuminy w
moczu, albuminuria, jest wskaźnikiem wydolności nerek. Określenie
albuminurii jest przydatne w monitorowaniu wczesnych chorób nerek o podłożu
cukrzycowym, jako wskaźnik dysfunkcji śródbłonka naczyniowego i subklinicznych
chorób układu krążenia oraz w określaniu ryzyka powikłań u chorób na oddziałach
intensywnej opieki lekarskiej. Prawidłowa ilość albuminy w moczu
(normoalbuminuria), określana na podstawie wskaźnika albumina/kreatynina,
ACR (ang. albumin/creatinine ratio) wynosi <30 mg/g kreatyniny, co
odpowiada ilości wydalonej albuminy wyrażonej przez AER (ang. albumin excretion
rate) < 30 mg/24 h i prędkości wydalania albuminy < 20 µg/min.
Mikroalbuminurią nazywany jest stan, w którym umiarkowanie podniesionym
stężeniom albuminy w moczu nie towarzyszą widoczne objawy nefropatii.
Mikroalbuminurię charakteryzuje zakres ACR 30-300 mg/g kreatyniny, co odpowiada
AER w zakresie 30-300 mg/24h i wydalaniu albuminy z prędkością 20 – 200 µg/min.
Stan w którym ACR > 300 mg/g kreatyniny, AER > 300 mg/24h a wydalanie
albuminy odbywa się z prędkością ≥ 200 µg/min. określany jest jako jawny
białkomocz.
Mikroalbuminuria świadczy o uszkodzeniu śródbłonka naczyniowego, jest
wskaźnikiem subklinicznych schorzeń układu krążenia oraz wskaźnikiem
prognostycznym nefropatii w przebiegu cukrzycy typu I i II i w nadciśnieniu
tętniczym. Wzrost mikroalbuminurii podczas pierwszych 48 godzin po
przyjęciu do oddziału intensywnej opieki wskazuje na zwiększone ryzyko ostrej
niewydolności oddechowej, zespołu niewydolności wielonarządowej i zejścia
śmiertelnego. Wykazanie mikroalbuminurii wymaga wykrycia zwiększonego wydalania
albuminy przynajmniej w dwóch, z trzech próbek moczu, po wykluczeniu infekcji,
ostrych kryzysów metabolicznych i proteinurii. U chorych na cukrzycę,
monitorowanych w kierunku mikroalbuminurii, należy rozważyć obecność innych
stanów mogących zwiększyć wydalanie albuminy z moczem, takich, jak: choroby
nerek niezwiązane z cukrzycą, zanieczyszczenie moczu krwią menstruacyjną lub
wydzieliną pochwową, niekontrolowane nadciśnienie, infekcja dróg moczowych,
niekontrolowana cukrzyca, współistniejące choroby, ciężki wysiłek fizyczny.
Przygotowanie do badania
Przed badaniem unikać intensywnego wysiłku fizycznego. Nie wykonywać badania w trakcie infekcji dróg moczowych.
Możliwe przyczyny odchyleń od normy
Wzrost: cukrzyca, nefropatia cukrzycowa, nadciśnienie tętnicze, znaczny wysiłek fizyczny, choroby nerek, infekcje dróg moczowych, niewydolność wielonarządowa, niewydolność oddechowa.
Ø Kwasy organiczne w moczu met. GC-MS
Krótko o badaniu
Wykrywanie kwasów organicznych i ich metabolitów w moczu pozwala na
diagnostykę metabolicznych wad wrodzonych. Selektywne badanie przesiewowe w
kierunku chorób metabolicznych, obejmujące oznaczenie profilu kwasów
organicznych w moczu metodą chromatografii gazowej/spektrometrii mas (GC/MS),
należy rozważyć u donoszonych noworodków z niejasną, postępującą chorobą po
interwale bezobjawowym; u dzieci z ostrym pogorszeniem stanu ogólnego i/lub
ograniczeniem świadomości, poprzedzonymi wymiotami i gorączką; u wszystkich dzieci z objawami
kwasicy metaboliczno/mleczanowej, hipoglikemią, neutropenią,
hiperamonemią, hipo-/hiperurikemią. Należy pamiętać, że genetyczna
wada metabolizmu może ujawnić się cechami uszkodzenia różnych
narządów, w wieku płodowym i niemowlęcym, lecz także dorosłym. Choroby
metaboliczne mogą więc być diagnozowane przez różnych specjalistów:
pediatrów, internistów, neurologów i
anestezjologów. Możliwa jest identyfikacja około 40 profili
diagnostycznych wrodzonych wad metabolicznych.
Ø Albumina w moczu
|
Kategoria badań: |
Krótko o badaniu
Badanie przesiewowe w kierunku niewydolności nerek, przydatne dla oceny ryzyka chorób sercowo-naczyniowych u chorych na cukrzycę. Albuminy, należące do głównych białek krwi, zatrzymywane są w zdrowej nerce dzięki barierze filtracyjnej, powodującej, że w prawidłowym moczu albuminy występują w ilościach śladowych. Patologiczny stan, w którym albumina jest w moczu obecna nazywany jest albuminurią. Albuminuria stanowi marker niewydolności nerek, niekiedy wyprzedzając objawy uszkodzenia nerek. Pomiar stężenia albuminy w moczu jest istotny u chorych na cukrzycę i nadciśnienie tętnicze. Wykonywany jest w przygodnej próbce moczu. Należy zwracać uwagę na możliwość zafałszowania wyniku wskutek nadmiernego wysiłku fizycznego, zakażenia dróg moczowych i odwodnienia. W przypadku, gdy stężenie albuminy wyrażane jest w przeliczeniu na stężenie kreatyniny (ACR), próbka moczu pobierana jest o dowolnej porze. Przy takim wskaźniku przyjmuje się, za prawidłowe: ACR < 30 mg albuminy/g kreatyniny (normoalbuminuria); podniesione bez objawów nerfropatii: ACR 30-300 mg albuminy/g kreatyniny (mikroalbuminuria) i podniesione (ACR > 300 mg albuminy/g kreatyniny (makroalbuminuria). Do stwierdzenia makroalbuminurii wystarcza pojedynczy wynik, potwierdzenie mikroalbuminurii wymaga badania dwukrotnego. Stwierdzenie podwyższonego stężenia albuminy w moczu u chorych na cukrzycę i nadciśnienie wiąże się z ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych.
Ø Adrenalina w DZM
Krótko o badaniu
Oznaczenie w diagnostyce nowotworów wydzielających katecholaminy – chromochłonnego nadnerczy i innych nowotworów neuroendokrynnych, przydatne w diagnostyce nadciśnienia tętniczego .
Oznaczanie adrenaliny w dobowej zbiórce moczu, przydatne w diagnostyce nowotworów wydzielających katecholaminy i nadciśnienia tętniczego. Adrenalina (epinefryna) wraz noradrenaliną (norepinefryna) i dopaminą należy do katecholamin (amin katecholowych) produkowanych przez komórki chromafinowe kory nadnerczy, współczulnego układu nerwowego i mózgu. Katecholaminy wpływają praktycznie na wszystkie tkanki i wraz z innymi hormonami i systemem neurotransmisji regulują szeroką gamę procesów fizjologicznych organizmu. Adrenalina i noradrenalina działają na układ sercowo-naczyniowy wpływając na zwężanie/rozszerzanie naczyń krwionośnych w mięśniach, pracę serca i ciśnienie krwi. Uczestniczą w metabolizmie glikogenu/glukozy stymulując rozkład glikogenu do glukozy i zmniejszając wychwyt glukozy przez tkankę tłuszczową i mięśnie. Gwałtowny wzrost stężenia adrenaliny we krwi następuje w wyniku silnego pobudzenia układu współczulnego – stresu i hipoglikemii. Katecholaminy i ich metabolity (metanefryna i normetanefryna) są wydzielane w nadmiarze stanach patologicznych i stąd ich oznaczenie w surowicy lub w moczu ma znaczenie diagnostyczne, zwłaszcza w przypadku diagnostyki i prowadzenie chorych na nowotwory wywodzące się z tkanki nerwowej, wydzielających katecholaminy nowotworów chromochłonnych: pheochromocytoma oraz nowotworów zarodkowych neuroblastoma (nerwiak płodowy, nerwiak zarodkowy) i ganglioneuroma. Nowotwory chromochłonne, czynne hormonalnie powstają z neuroektodermy grzebienia nerwowego i występują głównie w rdzeniu nadnerczy (nowotwór chromochłonny), rzadziej w jamie brzusznej i klatce piersiowej (nerwiak przyzwojowy współczulny, zwojak współczulny). Przed przystąpieniem do 24 h zbiórki moczu, należy zgłosić się do Punktu Pobrań po odbiór stabilizatora. Stabilizator: 6N HCl, przechowywany w oznakowanych probówkach szklanych w objętości 10 ml, stosowany jest w proporcji: 10 ml (zawartość jednej probówki) na 1 l moczu. Stabilizator powinien być dodawany do naczynia zwierającego pierwszą porcję zebranego moczu.
Przygotowanie do badania
Na 3 dni przed badaniem pacjenci nie powinni spożywać bananów i cytrusów, czekolady i kawy oraz zażywać salicylanów. Przeprowadzenie dobowej zbiórki moczu (DZM). W dniu poprzedzającym badanie należy przygotować naczynie o objętości 2-3 litrów z dopasowaną zakrętką i podziałką umożliwiającą odczyt objętości. Zbiórkę dobową rozpoczyna się rano (przykładowo o 6:00), od drugiej dziennej porcji moczu (pierwszą należy odrzucić). Stabilizator (1 fiolka 10 ml 6N HCl) wlewany jest do pojemnika, w którym znajduje się porcja moczu rozpoczynająca zbiórkę. Gdy zebrana objętość moczu przekracza 1 l, do naczynia wlewana jest kolejna 10 ml porcja stabilizatora. Oczekiwane pH stabilizowanego moczu wynosi około 2. Mocz zbierany jest przez 24 h. Ostatnią porcję zbiórki stanowi pierwsza porcja porannego moczu z dnia następnego. Zbierany mocz przechowywać w chłodnym miejscu. Po zakończeniu zbiórki zmierzyć całkowitą objętość zebranego moczu. Po dokładnym wymieszaniu całości odlać porcję moczu do jednorazowego Pojemnika na mocz z nakrętką. W opisie pojemnika uwzględnić: imię i nazwisko badanego; czas rozpoczęcia i zakończenia zbiórki; całkowitą objętość zebranego moczu. Istotne jest odnotowanie użycia stabilizatora moczu: DZM + HCl. Próbkę dostarczać do laboratorium w możliwie najkrótszym czasie.
Czynniki mogące mieć wpływ na wynik badania
Interferencja leków, niestabilność adrenaliny w moczu, wpływ diety na poziom adrenaliny. Zaleca się oznaczenie w moczu metabolitów adrenaliny: metanefryny i kwasu wanilino migdałowego VMA.
Możliwe przyczyny odchyleń od normy
Wzrost stężenia: nowotwory układu współczulnego (zwojaki współczulne), nowotwór chromochłonny rdzenia nadnerczy (pheochromocytoma), zawał mięśnia sercowego, samoistny zespół posiłkowy, stres, hipoglikemia, kwasica, temperatura.
Ø Noradrenalina w DZM
Krótko o badaniu
Oznaczanie noradrenaliny w dobowej zbiórce moczu jest przydatne w diagnostyce nowotworów wydzielających katecholaminy i nadciśnienia tętniczego. Adrenalina (epinefryna) wraz noradrenaliną (norepinefryna) i dopaminą należy do katecholamin (amin katecholowych) produkowanych przez komórki chromafinowe kory nadnerczy, współczulnego układu nerwowego i mózgu. Katecholaminy wpływają praktycznie na wszystkie tkanki i wraz z innymi hormonami i systemem neurotransmisji regulują szeroką gamę procesów fizjologicznych organizmu. Adrenalina i noradrenalina działają na układ sercowo-naczyniowy wpływając na zwężanie/rozszerzanie naczyń krwionośnych w mięśniach, pracę serca i ciśnienie krwi. Uczestniczą w metabolizmie glikogenu/glukozy stymulując rozkład glikogenu do glukozy i zmniejszając wychwyt glukozy przez tkankę tłuszczową i mięśnie. Noradrenalina moduluje aktywność neuronów, na które działają inne neuroprzekaźniki. Jest silnym agonistą receptorów alfa adrenergicznych. Działanie metaboliczne noradrenaliny i działanie rozkurczowe na oskrzela jest zbliżone do adrenaliny, ale obserwowane przy dawkach o rząd wielkości większych. Gwałtowny wzrost stężenia adrenaliny we krwi następuje w wyniku silnego pobudzenia układu współczulnego – stresu i hipoglikemii. Katecholaminy i ich metabolity (metanefryna i normetanefryna) są wydzielane w nadmiarze stanach patologicznych i stąd ich oznaczenie w surowicy lub w moczu ma znaczenie diagnostyczne, zwłaszcza w przypadku diagnostyki i prowadzenie chorych na nowotwory wywodzące się z tkanki nerwowej, wydzielających katecholaminy nowotworów chromochłonnych: pheochromocytoma oraz nowotworów zarodkowych neuroblastoma (nerwiak płodowy, nerwiak zarodkowy) i ganglioneuroma. Nowotwory chromochłonne, czynne hormonalnie powstają z neuroektodermy grzebienia nerwowego i występują głównie w rdzeniu nadnerczy (nowotwór chromochłonny), rzadziej w jamie brzusznej i klatce piersiowej (nerwiak przyzwojowy współczulny, zwojak współczulny). Przed przystąpieniem do 24 h zbiórki moczu, należy zgłosić się do Punktu Pobrań po odbiór stabilizatora. Stabilizator: 6N HCl, przechowywany w oznakowanych probówkach szklanych w objętości 10 ml, stosowany jest w proporcji: 10 ml (zawartość jednej probówki) na 1 l moczu. Stabilizator powinien być dodawany do naczynia zwierającego pierwszą porcję zebranego moczu.
Przygotowanie do badania
Na 3 dni przed badaniem pacjenci nie powinni spożywać bananów i cytrusów, czekolady i kawy oraz zażywać salicylanów. Przeprowadzenie dobowej zbiórki moczu (DZM). W dniu poprzedzającym badanie należy przygotować naczynie o objętości 2-3 litrów z dopasowaną zakrętką i podziałką umożliwiającą odczyt objętości. Zbiórkę dobową rozpoczyna się rano (przykładowo o 6:00), od drugiej dziennej porcji moczu (pierwszą należy odrzucić). Stabilizator (1 fiolka 10 ml 6N HCl) wlewany jest do pojemnika, w którym znajduje się porcja moczu rozpoczynająca zbiórkę. Gdy zebrana objętość moczu przekracza 1 l, do naczynia wlewana jest kolejna 10 ml porcja stabilizatora. Oczekiwane pH stabilizowanego moczu wynosi około 2. Mocz zbierany jest przez 24 h. Ostatnią porcję zbiórki stanowi pierwsza porcja porannego moczu z dnia następnego. Zbierany mocz przechowywać w chłodnym miejscu. Po zakończeniu zbiórki zmierzyć całkowitą objętość zebranego moczu. Po dokładnym wymieszaniu całości odlać porcję moczu do jednorazowego Pojemnika na mocz z nakrętką. W opisie pojemnika uwzględnić: imię i nazwisko badanego; czas rozpoczęcia i zakończenia zbiórki; całkowitą objętość zebranego moczu. Istotne jest odnotowanie użycia stabilizatora moczu: DZM + HCl. Próbkę dostarczać do laboratorium w możliwie najkrótszym czasie.
Czynniki mogące mieć wpływ na wynik badania
Interferencja leków, niestabilność noradrenaliny w moczu, wpływ diety na poziom noradrenaliny. Zaleca się oznaczenie w moczu metabolitów katecholamin: normetanefryny i kwasu wanilino migdałowego VMA.
Możliwe przyczyny odchyleń od normy
Wzrost stężenia: nowotwory układu współczulnego (zwojaki współczulne), nowotwór chromochłonny rdzenia nadnerczy (pheochromocytoma), zawał mięśnia sercowego, samoistny zespół posiłkowy, stres, hipoglikemia, kwasica, temperatura.
Ø Metanefryna w DZM
Krótko o badaniu
Oznaczanie metanefryny w dobowej zbiórce moczu, przydatne w diagnostyce nowotworów wydzielających katecholaminy i nadciśnienia tętniczego. Adrenalina (epinefryna) wraz noradrenaliną (norepinefryna) i dopaminą należy do katecholamin (amin katecholowych) produkowanych przez komórki chromafinowe kory nadnerczy, współczulnego układu nerwowego i mózgu. Katecholaminy wpływają praktycznie na wszystkie tkanki i wraz z innymi hormonami i systemem neurotransmisji regulują szeroką gamę procesów fizjologicznych organizmu. Adrenalina i noradrenalina działają na układ sercowo-naczyniowy wpływając na zwężanie/rozszerzanie naczyń krwionośnych w mięśniach, pracę serca i ciśnienie krwi. Uczestniczą w metabolizmie glikogenu/glukozy stymulując rozkład glikogenu do glukozy i zmniejszając wychwyt glukozy przez tkankę tłuszczową i mięśnie. Gwałtowny wzrost stężenia adrenaliny we krwi następuje w wyniku silnego pobudzenia układu współczulnego – stresu i hipoglikemii. Adrenalina i jej metabolity: nmetanefryna i kwas wanilinomigdałowy (VMA) są wydalane z moczem. Metabolity te zwykle są obecne w moczu w niewielkich ilościach, wykazujących zmienność okresową. Ich stężenie wzrasta w trakcie stresu i podniesione utrzymuje się przez pewien czas. Katecholaminy i ich metabolity (metanefryna i normetanefryna) są wydzielane w nadmiarze stanach patologicznych i stąd ich oznaczenie w surowicy lub w moczu ma znaczenie diagnostyczne, zwłaszcza w przypadku diagnostyki i prowadzenie chorych na nowotwory wywodzące się z tkanki nerwowej, wydzielających katecholaminy nowotworów chromochłonnych: pheochromocytoma oraz nowotworów zarodkowych neuroblastoma (nerwiak płodowy, nerwiak zarodkowy) i ganglioneuroma. Nowotwory chromochłonne, czynne hormonalnie powstają z neuroektodermy grzebienia nerwowego i występują głównie w rdzeniu nadnerczy (nowotwór chromochłonny), rzadziej w jamie brzusznej i klatce piersiowej (nerwiak przyzwojowy współczulny, zwojak współczulny). Przed przystąpieniem do 24 h zbiórki moczu, należy zgłosić się do Punktu Pobrań po odbiór stabilizatora. Stabilizator: 6N HCl, przechowywany w oznakowanych probówkach szklanych w objętości 10 ml, stosowany jest w proporcji: 10 ml (zawartość jednej probówki) na 1 l moczu. Stabilizator powinien być dodawany do naczynia zwierającego pierwszą porcję zebranego moczu.
Przygotowanie do badania
Na 3 dni przed badaniem pacjenci nie powinni spożywać bananów i cytrusów, czekolady i kawy oraz zażywać salicylanów. Przeprowadzenie dobowej zbiórki moczu (DZM). W dniu poprzedzającym badanie należy przygotować naczynie o objętości 2-3 litrów z dopasowaną zakrętką i podziałką umożliwiającą odczyt objętości. Zbiórkę dobową rozpoczyna się rano (przykładowo o 6:00), od drugiej dziennej porcji moczu (pierwszą należy odrzucić). Stabilizator (1 fiolka 10 ml 6N HCl) wlewany jest do pojemnika, w którym znajduje się porcja moczu rozpoczynająca zbiórkę. Gdy zebrana objętość moczu przekracza 1 l, do naczynia wlewana jest kolejna 10 ml porcja stabilizatora. Oczekiwane pH stabilizowanego moczu wynosi około 2. Mocz zbierany jest przez 24 h. Ostatnią porcję zbiórki stanowi pierwsza porcja porannego moczu z dnia następnego. Zbierany mocz przechowywać w chłodnym miejscu. Po zakończeniu zbiórki zmierzyć całkowitą objętość zebranego moczu. Po dokładnym wymieszaniu całości odlać porcję moczu do jednorazowego Pojemnika na mocz z nakrętką. W opisie pojemnika uwzględnić: imię i nazwisko badanego; czas rozpoczęcia i zakończenia zbiórki; całkowitą objętość zebranego moczu. Istotne jest odnotowanie użycia stabilizatora moczu: DZM + HCl. Próbkę dostarczać do laboratorium w możliwie najkrótszym czasie.
Czynniki mogące mieć wpływ na wynik badania
Interferencja leków, niestabilność adrenaliny w moczu, wpływ diety na poziom adrenaliny. Zaleca się oznaczenie w moczu metabolitów adrenaliny: metanefryny i kwasu wanilino migdałowego VMA.
Możliwe przyczyny odchyleń od normy
Wzrost stężenia: nowotwory układu współczulnego (zwojaki współczulne), nowotwór chromochłonny rdzenia nadnerczy (pheochromocytoma), zawał mięśnia sercowego, samoistny zespół posiłkowy, stres, hipoglikemia, kwasica, temperatura.
Ø Normetanefryna w DZM
Krótko o badaniu
Oznaczanie normetanefryny w dobowej zbiórce moczu jest przydatne w diagnostyce nowotworów wydzielających katecholaminy i nadciśnienia tętniczego. Adrenalina (epinefryna) wraz noradrenaliną (norepinefryna) i dopaminą należy do katecholamin (amin katecholowych) produkowanych przez komórki chromafinowe kory nadnerczy, współczulnego układu nerwowego i mózgu. Katecholaminy wpływają praktycznie na wszystkie tkanki i wraz z innymi hormonami i systemem neurotransmisji regulują szeroką gamę procesów fizjologicznych organizmu. Adrenalina i noradrenalina działają na układ sercowo-naczyniowy wpływając na zwężanie/rozszerzanie naczyń krwionośnych w mięśniach, pracę serca i ciśnienie krwi. Uczestniczą w metabolizmie glikogenu/glukozy stymulując rozkład glikogenu do glukozy i zmniejszając wychwyt glukozy przez tkankę tłuszczową i mięśnie. Gwałtowny wzrost stężenia adrenaliny we krwi następuje w wyniku silnego pobudzenia układu współczulnego – stresu i hipoglikemii. Noradrenalina i jej metabolity: normetanefryna i kwas wanilinomigdałowy (VMA) są wydalane z moczem. Metabolity te zwykle są obecne w moczu w niewielkich ilościach, wykazujących zmienność okresową. Ich stężenie wzrasta w trakcie stresu i podniesione utrzymuje się przez pewien czas. Katecholaminy i ich metabolity (metanefryna i normetanefryna) są wydzielane w nadmiarze stanach patologicznych i stąd ich oznaczenie w surowicy lub w moczu ma znaczenie diagnostyczne, zwłaszcza w przypadku diagnostyki i prowadzenie chorych na nowotwory wywodzące się z tkanki nerwowej, wydzielających katecholaminy nowotworów chromochłonnych: pheochromocytoma oraz nowotworów zarodkowych neuroblastoma (nerwiak płodowy, nerwiak zarodkowy) i ganglioneuroma. Nowotwory chromochłonne, czynne hormonalnie powstają z neuroektodermy grzebienia nerwowego i występują głównie w rdzeniu nadnerczy (nowotwór chromochłonny), rzadziej w jamie brzusznej i klatce piersiowej (nerwiak przyzwojowy współczulny, zwojak współczulny). Przed przystąpieniem do 24 h zbiórki moczu, należy zgłosić się do Punktu Pobrań po odbiór stabilizatora. Stabilizator: 6N HCl, przechowywany w oznakowanych probówkach szklanych w objętości 10 ml, stosowany jest w proporcji: 10 ml (zawartość jednej probówki) na 1 l moczu. Stabilizator powinien być dodawany do naczynia zwierającego pierwszą porcję zebranego moczu.
Przygotowanie do badania
Na 3 dni przed badaniem pacjenci nie powinni spożywać bananów i cytrusów, czekolady i kawy oraz zażywać salicylanów. Przeprowadzenie dobowej zbiórki moczu (DZM). W dniu poprzedzającym badanie należy przygotować naczynie o objętości 2-3 litrów z dopasowaną zakrętką i podziałką umożliwiającą odczyt objętości. Zbiórkę dobową rozpoczyna się rano (przykładowo o 6:00), od drugiej dziennej porcji moczu (pierwszą należy odrzucić). Stabilizator (1 fiolka 10 ml 6N HCl) wlewany jest do pojemnika, w którym znajduje się porcja moczu rozpoczynająca zbiórkę. Gdy zebrana objętość moczu przekracza 1 l, do naczynia wlewana jest kolejna 10 ml porcja stabilizatora. Oczekiwane pH stabilizowanego moczu wynosi około 2. Mocz zbierany jest przez 24 h. Ostatnią porcję zbiórki stanowi pierwsza porcja porannego moczu z dnia następnego. Zbierany mocz przechowywać w chłodnym miejscu. Po zakończeniu zbiórki zmierzyć całkowitą objętość zebranego moczu. Po dokładnym wymieszaniu całości odlać porcję moczu do jednorazowego Pojemnika na mocz z nakrętką. W opisie pojemnika uwzględnić: imię i nazwisko badanego; czas rozpoczęcia i zakończenia zbiórki; całkowitą objętość zebranego moczu. Istotne jest odnotowanie użycia stabilizatora moczu: DZM + HCl. Próbkę dostarczać do laboratorium w możliwie najkrótszym czasie.
Czynniki mogące mieć wpływ na wynik badania
Interferencja leków, niestabilność adrenaliny w moczu, wpływ diety na poziom adrenaliny. Zaleca się oznaczenie w moczu metabolitów adrenaliny: metanefryny i kwasu wanilino migdałowego VMA.
Możliwe przyczyny odchyleń od normy
Wzrost stężenia: nowotwory układu współczulnego (zwojaki współczulne), nowotwór chromochłonny rdzenia nadnerczy (pheochromocytoma), zawał mięśnia sercowego, samoistny zespół posiłkowy, stres, hipoglikemia, kwasica, temperatura.
Ø a1-mikroglobulina w moczu
Krótko o badaniu
Badanie przydatne w identyfikacji białkomoczu cewkowego. Alfa-1 mikroglobulina obecna w moczu jest białkowym wskaźnikiem wydolności kanalików proksymalnych w przebiegu kamicy nerkowej. Jest drobnocząsteczkową glikoproteiną o ciężarze 33 000 kD, syntetyzowaną w wątrobie, występującą w kompleksie z surowiczą immunoglobuliną A. Wolna forma alfa-1 mikroglobuliny ulega filtracji w kłębuszkach nerkowych, a następnie z moczu pierwotnego wrotnie resorbowana jest w kanalikach proksymalnych. Stanowi czuły wykładnik dysfunkcji kanalików nerkowych (białka wysokocząsteczkowe wskazują na uszkodzenie kłębuszków nerkowych).
Ø Porfobiliogen w DZM
Krótko o badaniu
Oznaczenie porfobilinogenu w dobowej zbiórce moczu (DZM) jest jednym z testów stosowanych w diagnostyce porfirii. Porfiria stanowi grupę chorób, których wspólną cechą są zaburzenia metabolizmu hemoglobiny we krwi. Mechanizm porfirii sprowadza się do dziedzicznego (nieuleczalnego) lub nabytego (uleczalnego) niedoboru enzymów szlaku syntezy hemu (szlak porfiryn). Stężenie porfobilinogenu, jednego z pierwszych prekursorów szlaku porfiryn, wydalanego z moczem, wzrasta w moczu wraz ze spadkiem wydajności szlaku.